Preventief werken in gezinnen? Zet de brugfunctionaris al in van 0-4 jaar

Beeld: AdobeStock

Moeilijke omstandigheden thuis, bijvoorbeeld door armoede, zorgsituaties of onvoldoende kennis van de Nederlandse taal, kunnen de ontwikkeling van kinderen in de weg staan. Een stabiele situatie thuis en de betrokkenheid van ouders zijn belangrijk voor de sociaal-emotionele en cognitieve ontwikkeling van kinderen. ‘De brugfunctionaris kan het verschil maken, maar dan moet al op jonge leeftijd iets gedaan worden met signalen’, zegt Jenneke Koopman van kenniscentrum Spiekr. Ze is betrokken bij verschillende pilots van brugfunctionarissen, soms ook centrumcoaches of jeugdondersteuners genoemd.

Ontwikkelingsachterstand aanpakken

De brugfunctionaris is niet nieuw maar bestaat al een jaar of 10. De functie is in het leven geroepen om verbinding te leggen tussen het gezin en het kind op school. Deze begeleiders werken op het schoolplein, in de klas, maar ook buiten de omgeving van de school. Het doel is om gezinnen te ondersteunen bij opvoedvraagstukken om – het risico op – ontwikkelingsachterstand aan te pakken. Ze signaleren en bieden hulp of advies. Soms gewoon door een luisterend oor te bieden. De brugfunctionaris kan ouders en kinderen in contact te brengen met zorgprofessionals of partners in de wijk.

Relatie met ouders

De ontwikkeling van jonge kinderen – tussen 0 en 4 jaar – wordt te weinig meegenomen in het werkgebied van de brugfunctionaris, vindt Jenneke Koopman-Homma. Zij is programmamanager bij Spiekr, kenniscentrum voor kindontwikkeling in Noord Nederland. Ze ontwikkelt en geeft trainingen en adviseert organisaties en gemeenten over ikc-vorming en de inzet van de brugfunctionaris. Volgens Koopman is het belangrijk dat het contact met ouders op een eerder moment wordt gelegd dan nu het geval is: op de basisschool. ‘De kinder- en peuteropvang is heel geschikt om kinderen in hun ontwikkeling te volgen en vroegtijdig interventies aan te bieden, zegt ze. ‘Juist omdat in de kinderopvang de relatie tussen pm’ers en ouders heel laagdrempelig is.’

Hersenverbindingen

Jenneke Koopman: ‘80% van de hersenverbindingen wordt in de eerste 6 levensjaren gelegd. Het is dus van groot belang om goed met elkaar te overleggen wat het kind nodig heeft en hoe je dit kunt organiseren. De brugfunctionaris kan hierin ondersteunen. Denk aan het regelen van hulp bij financiële problemen in de thuissituatie, de inzet van STAP-programma’s, of gewoon een lieve buurvrouw die het leuk vindt om zo nu en dan eens voor te komen lezen.’

Belang van het kind voorop

Door in te zetten op het jonge kind voorkom je dat problemen groter worden. Koopman pleit ervoor om de brugfunctionaris niet pas op de basisschool, maar juist op jonge leeftijd al te betrekken. ‘De verbinding tussen ouders en pm’ers is vaak al stevig. Juist omdat ze heel laagdrempelig met ouders gesprekken hebben over de ontwikkeling van het kind. Pm’ers staan naast de ouders en stellen het belang van kind en ouders voorop.’

Kinderopvang, een belangrijke verbinding

Volgens Koopman is het belangrijk om kinderopvanginstellingen te betrekken bij de invulling van de “brugfunctionaris”. ‘Omdat kinderopvangmedewerkers veel zicht hebben op de brede ontwikkeling van het kind. Het gaat niet alleen om cognitief leren. Juist het spel van het jonge kind en de interactie met andere kinderen is belangrijk voor de ontwikkeling. Als kinderen daarin goed worden gevolgd kun je snel ingrijpen wanneer dat nodig is. Pm’ers hebben vaak een belangrijke band met kinderen en met ouders en kunnen hun zorgen daardoor gemakkelijk uiten en de brugfunctionaris betrekken.

Subsidies voor preventief werken

De integratie van kinder- en peuteropvang bij de vervulling van de brugfunctie laat nog te wensen over. Zeker omdat de subsidie op dit moment alleen wordt toegekend aan scholenkoepels. Dat hoeft niet te betekenen dat de brugfunctionaris niet ook in de kinderopvang wordt geplaatst. Jenneke Koopman kent verschillende plekken in Nederland waar een soortgelijke functie is ingezet door de bekostiging vanuit de gemeente. Haar oproep aan de overheid: ‘Stel de subsidie beschikbaar vanaf 0 jaar. Kinderopvangorganisaties kunnen in gesprek gaan met hun primair-onderwijspartner en met de gemeente over hoe de brugfunctionaris van 0-13 jaar ingezet kan worden.’

Kennis bundelen en expertise delen

Belangrijk is de “warme” kennisoverdracht van kinderopvang naar basisschool. ‘Leerkrachten en pm’ers hebben veel expertise en kunnen van elkaar leren’, zegt Jenneke Koopman. ‘Leerkrachten op de basisschool zijn goed in het stimuleren van de ontwikkeling van het kind. Ze zijn goed in uitleggen en hebben zicht op de groepsdynamiek. Pm’ers zijn sterk in het pedagogisch handelen en kijken vooral naar het welbevinden van het kind en de sociaal-emotionele vaardigheden. Juist de combi van deze facetten is heel belangrijk bij het signaleren van een risico op een ontwikkelingsachterstand of problemen in de thuissituatie.’

Stevig leiderschap

Wat is er nodig om de kinderopvang te integreren in de zo belangrijke communicatie tussen ouders, school en instellingen? ‘Een goed gesprek en stevig leiderschap’, zegt Koopman. ‘Je moet vanuit de kinderopvang actief het contact met de basisschool leggen. Laat zien welke kennis en kunde je in huis hebt. Spreek uit hoe belangrijk het is om de relatie met de ouders aan te gaan en welke rol de kinderopvang daarin kan spelen. Bespreek welke ondersteuningsvraagstukken ouders hebben en welke rol de brugfunctionaris daarin zou kunnen spelen. Bespreek vooral het effect op het welbevinden van het kind, want daar draait natuurlijk alles om.’

Calimero-idee

De kinderopvanginstellingen moeten af van het Calimero-idee, zegt Koopman. ‘Van oudsher leeft de gedachte dat kinderopvang een oppasvoorziening is. Dat is al lang niet meer zo. De kinderopvang speelt een zeer belangrijke rol in de ontwikkeling van jonge kinderen. Pedagogisch medewerkers doen zeer belangrijk werk en met veel bevlogenheid. Met hun expertise kunnen ze echt het verschil maken voor het jonge kind en voor de ouders. Het is dan ook belangrijk medewerkers daarin te ondersteunen met opleiding en training.’

BRON: KinderopvangTotaal